2.1 Energietransitie | Programmabegroting 2022-2025

Wat willen we bereiken?

Onze ambitie met de energietransitie is al jaren een veel bediscussieerd thema in de gemeenteraad. Dit wordt de komende jaren niet anders. Via raadsbesluiten is de oorspronkelijke ambitie bijgesteld en vertaald naar concrete doelstellingen. Daarbij sturen we op de samenhang van de 3 verschillende onderdelen: energiebesparing, energieopwekking en warmtetransitie.

RES Noordoost Brabant
De gemeenteraad heeft de RES-opgave geaccepteerd. Onder de voorwaarde dat wij niet meer energie opwekken dan nodig is voor onze eigen gemeente. Als toch wordt gevraagd om meer te doen voor de regio of voor andere gemeenten, behoeft dat een uitspraak van de gemeenteraad.

Voor Oss betekent dat :

Reductie CO2 emissie : 49% in 2030 in vergelijking tot 1990

Energietransitie : ons deel van het RES-bod is :
- Besparing : 11% in 2030 in vergelijking tot 2017
- Grootschalige opwekking : 0,93 PJ duurzame energie in 2030; vergund in 2025
- Volledig energieneutraal in 2050

Warmtetransitie

7.500 Aardgasvrije woningen in 2030 en volledig afgekoppeld van het gasnet in 2050

Later dit jaar reageert het kabinet op de ingediende RES-en. Dat kan tot bijstelling van opgaven leiden. Voorzien is nu dat in 2022 wordt gewerkt aan het voorbereiden van RES 2.0 waarin vastgelegd moet worden waar en hoe iedere gemeente haar RES-opgave in gaat vullen. Daarover moet in maart 2023 worden besloten.

We werken aan de volgende doelstelling(en):

Reductie CO2 emissie : 49% in 2030 in vergelijking tot 1990 (EU fit for 55 -> 55% reductie in 2030)

Energietransitie : ons deel van het RES-bod is :

Besparing : 11% in 2030 in vergelijking tot 2017
Grootschalige opwekking : 0,93 PJ duurzame energie in 2030; vergund in 2025
Volledig energieneutraal in 2050

Warmtetransitie

7.500 Aardgasvrije woningen in 2030 en volledig afgekoppeld van het gasnet in 2050 (40.000 woningen en enkele duizenden overige gebouwen)

Wat gaan we hiervoor doen?

Activiteit	Wanneer gereed (kwartaal/jaar)?
Hoewel er in toenemende mate initiatieven worden genomen gericht op energiebesparing, is de doelstelling van 11% netto besparing ambitieus. We zien namelijk tegelijkertijd een nieuwe groeiende behoefte aan energie. Met de Warmtetransitie neemt dat verder toe. We gaan door met het Uitvoeringsprogramma Energiebesparing 2019-2023. Daarin is bepaald welke activiteiten wij oppakken en hoe wij dat doen. Voor de realisatie van de doelstelling hanteren wij een doelgroepgerichte aanpak. We houden daarbij steeds de balans voor ogen tussen benodigde inspanning en het te bereiken resultaat. De meerjarencampagne “Oss schakelt door” is onderdeel daarvan.	Q4/2023
Op 28 januari 2021 heeft de gemeenteraad besloten om onze voor 2030 resterende RES-energieopgave te gaan realiseren door middel van windmolens in de Geffense en Lithse polder. En dus niet (ook) door grote zonnevelden in deze polder en/of door windmolens op Stijbeemden. Daarbij gaat de gemeente zich maximaal inspannen om de afstand van de bebouwde kommen tot de windmolens zo groot mogelijk te laten zijn, met als uitgangspunt 2 kilometer. Als dat laatste niet mogelijk blijkt, gaat de gemeenteraad zich nader beraden. Dat kan ook betekenen dat gekeken wordt naar mogelijkheden voor invulling van 50 hectare zonnevelden buiten de Geffense en Lithse polder. Om een goed beeld te hebben van de werkelijke restopgave wordt die opnieuw berekend per 1 januari 2022. Met de afschaling van de omvang van het windinitiatief in de Duurzame Polder is opnieuw de vraag gerezen wie het bevoegd gezag is voor de behandeling van het initiatief van het Windcollectief. En hoe de 3 partijen, te weten de gemeenten Oss, Den Bosch en de provincie Noord-Brabant, verder gaan in hun samenwerking. Wij verwachten dat dit in het derde kwartaal van dit jaar zal zijn uitgelijnd. De uitkomst zal sterk bepalend zijn voor onze aanpak en de daarmee gemoeide investeringen in 2022 en verder.	Q4/2022
Na 2 jaar wachten heeft de Raad van State recent uitspraak gedaan over windpark Elzenburg/de Geer. Helaas is op een procedurele grond het bestemmingsplan vernietigd. We proberen dit te herstellen zodat alsnog zo snel mogelijk invulling kan worden gegeven aan het besluit van de gemeenteraad hierover van 27 juni 2019. Dit is van substantieel belang voor de opwekkingsopgave. Maar ook financieel, niet alleen voor de gedane voorinvestering maar ook voor de voeding van het Duurzaamheidsfonds dat is bedoeld om de energietransitie in Oss mede te financieren.	Q4/2022
Afhankelijk van de besluitvorming door de Raad van State en de inzet van de initiatiefnemers wordt in 2022 het eerste grote zonneveld, gerealiseerd, aan de Munlaan.	Q4/2022
Ook de gerealiseerde SDE+ zon-op-dak projecten van bedrijven leveren een wezenlijke bijdrage aan de energieopwekking voor zover deze meer energie opwekken dan nodig is voor het eigen gebruik. We gaan door met het stimuleren van bedrijven die nog geen zonnedaken hebben om daartoe over te gaan. Met de Nota Grootschalige opwekking van zonne-energie en de bijstelling op basis van evaluatie is in juni van dit jaar het kader geschetst voor nieuwe zonne-energie projecten. Primaire landbouwgrond komt niet in aanmerking, reststroken en gemengde gronden wel. We werken mee aan initiatieven voor de rioolwaterzuivering, de geluidswal in Herpen en enkele parkeerplaatsen. Enexis echter heeft aangegeven dat de aansluitmogelijkheden van grote energieprojecten de komende jaren problematisch zijn. Deze netwerkproblematiek zal een rem zetten op nieuwe initiatieven.	Q4/2022
Nieuwbouw is inmiddels verplicht gasloos. Later dit jaar besluit de gemeenteraad over de Transitievisie Warmte die volgens landelijke voorschriften in 2021 moet worden vastgesteld. Hiermee geven we een eerste richting aan de aanpak van het aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving in onze gemeente. En tegelijkertijd maken we een begin met de uitvoering. Verdergaande keuzes, inclusief het opzetten en vaststellen van de wijkuitvoeringsplannen, moeten in de eerstkomende jaren worden gemaakt. Daarbij werken we intensief samen met o.a. de woningcorporaties. Voor de bestaande bebouwing is dit onderdeel van de energietransitie als het ware de olifant in de kamer. De consequenties hiervan landen direct op iedere individuele keuken- en bestuurderstafel. Onze ambitie op dit onderdeel richt zich op wat we moeten doen en dat doen we goed. We verwachten in de komende jaren nieuwe inzichten die gaan helpen. We volgen goed wat er op dit terrein gebeurt. Met ons energiebesparingsprogramma leggen we de link met de warmtetransitie door in te steken op reductie van het gasgebruik o.a. door het stimuleren van ander gedrag, isoleren en elektrisch verwarmen. Daarbij zetten we erop in om beweging te creëren bij individuele eigenaren en gebruikers van gebouwen. Waarbij we aanhaken op bestaande initiatieven gericht op energiebesparing en faciliteiten bieden om stappen te zetten naar minder gasgebruik. Het bedrijfsleven nemen we daarin mee. Het Klimaatakkoord verwacht een planning voor een wijkgerichte aanpak tot 2030. We kiezen voor een stapsgewijze aanpak, te beginnen in 2022 met 1 wijk, waarbij we voortbouwen op opgedane ervaringen. Daarmee zorgen we ook voor de flexibiliteit om tevens in te spelen op nieuwe inzichten. Vervolgens bepalen we jaarlijks of en welke wijk(en) we vervolgens aanpakken. Dat vraagt telkens ook afwegingen van financiële en capacitaire aard.	Q4/2022
Voor de verduurzaming van ons eigen vastgoed heeft de raad eind 2020 beleid vastgesteld. Dit houdt in dat we doen wat wettelijk vereist is en op natuurlijke momenten verduurzamingsmaatregelen nemen. Daarmee worden de benodigde investeringen gespreid in de tijd.	Q4/2022

Financiën
Onderzoeksrapporten laten steeds weer zien dat de energietransitie in Nederland stagneert. Het beroep dat op gemeenten wordt gedaan, overstijgt de benodigde instrumenten zoals expertise, geld, personele capaciteit en mandaat. Bovendien is de voedingsbodem voor maatregelen bij het publiek en bedrijven maar matig vruchtbaar. Daarvoor zijn krachtigere, eenduidigere en consistentere boodschappen vanuit het Rijk nodig.
Om onze doelstellingen te kunnen realiseren, zijn extra geld en personele capaciteit nodig. Afwachten is wat het Rijk aan extra middelen voor uitvoering van de RES-sen, voor energiebesparing, duurzame opwek en de warmtetransitie gaat bijdragen.
De onzekerheid over de realisatie van windpark Elzenburg/de Geer betekent dat het ongewis is of en zo ja in welke mate wij nog mogen rekenen op vergoeding van de gedane voorinvestering en middelen uit het Duurzaamheidsfonds waar wij eerder vanuit zijn gegaan.
Voor wat betreft de personele capaciteit moeten we er rekening mee houden dat het hier om nieuwe uitdagingen gaat waarmee in gemeenteland nog weinig ervaring is opgedaan en dat de arbeidsmarkt ook op energiegebied overspannen is.
Zonder nationale bijdragen en subsidies zijn de financiële middelen voor 2022 en de daaropvolgende jaren niet toereikend om de ingezette projecten op het gebied van energiebesparing, duurzame opwek en warmtetransitie te kunnen bekostigen. Voor alle drie onderdelen betreft dit verplichtingen waarvan de definitieve omvang van de begrotingsclaim afhankelijk is van de keuze die de Raad maakt met betrekking tot het ambitieniveau dat gerealiseerd dient te worden.
We storten daarom in 2022 extra geld in het investeringsfonds Duurzaamheid en nemen vanaf 2022 2,5 fte en vervolgens 3,5 fte jaarlijks extra op. Dit is nodig om onze ambities te kunnen realiseren (zie ook het hoofdstuk Versterking van de organisatie.